Ταγμένη καθώς είμαι στην δια βίου μάθηση, αναζητώ πάντα γνώση που θα με πάει ένα βήμα πιο μπροστά από εκεί που είμαι σήμερα. Επηρεασμένη και από τον κοροναϊό και την τεράστια επίδραση που έχει στην κοινωνία μας σε κάθε πεδίο – υγεία, ψυχολογία, επιχειρηματικότητα, οικονομία κτλ., η τελευταία μου περιπέτεια με οδήγησε στο να αναζητήσω στα πεδία της θετικής ψυχολογίας τι είναι η Ευτυχία και πως μπορούμε να τη φέρουμε στην ζωή μας.
Ο στόχος μου είναι να παρουσιάσω από μια πιο επιστημονική σκοπιά την γνώση αυτή που διδάσκω από καιρό, έτσι ώστε να είναι ξεκάθαρο σε όλους πώς μπορεί να εφαρμοστεί στην καθημερινή ζωή μας.
Οι μελέτες, των οποίων τα συμπεράσματα θα παρουσιαστούν, έχουν γίνει σε μεγάλη κλίμακα και σε μεγάλους πληθυσμούς, κυρίως στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις ΗΠΑ, αλλά και σε άλλες περιοχές του κόσμου, όπως Αφρική και Ασία. Και όλες φέρνουν έναν αμέτρητο αριθμό πληροφοριών και τεχνικών για το πως να εφαρμόσετε αυτές τις γνώσεις για να κάνετε τους εαυτούς σας πιο ευτυχισμένους. Είναι εντυπωσιακό ότι αντίστοιχα προγράμματα, ακόμη και όταν εφαρμόζονται σε μεγάλες κυβερνητικές κλίμακες, φαίνεται να λειτουργούν εκπληκτικά καλά.
Και εδώ θα κάνω μια μικρή παρένθεση, για να τονίσω κάτι στο οποίο πολλές φορές αναφέρομαι. Ενώ θα παραθέσουμε κάποιες έγκυρες πληροφορίες, η απλή γνώση αυτών δεν αρκεί για να αλλάξετε τη ζωή σας. Μόνο το να γνωρίζετε κάτι δεν είναι αρκετό για να αλλάξετε την συμπεριφορά σας. Πρέπει να προχωρήσετε στη δράση – εσείς για τον εαυτό σας. Αλλιώς, το μόνο που θα σας μείνει είναι το παράπονο για όλα αυτά που δεν ζήσατε.
Άρα, η ιδέα ότι η γνώση είναι η μισή μάχη, δεν είναι αληθινή. Για να το αντιληφθείτε πιο ξεκάθαρα, ας χρησιμοποιήσουμε ένα παράδειγμα από το Γερμανό ψυχολόγο Müller-Lyer (1857-1916). Ποια από αυτές τις δύο γραμμές φαίνεται μεγαλύτερη; η πάνω ή η κάτω;
Η κάτω φαίνεται μεγαλύτερη. Αν έχετε δει την εικόνα στο παρελθόν, θα ξέρετε ότι στην πραγματικότητα οι 2 γραμμές έχουν το ίδιο μήκος. Αλλά ότι το γνωρίζετε δεν είναι αρκετό για να διδάξει στα μάτια σας να μην βλέπουν το κάτω μέρος ως μεγαλύτερο. Παρόλο που ξέρετε ποιο είναι το σωστό, τα μάτια σας εξακολουθούν να βλέπουν με λάθος τρόπο.
Συνεπώς, το γνωρίζει κανείς απλά το σωστό δεν είναι αρκετό. Δεν αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο το αντιλαμβάνεται το μυαλό σας. Επιστρέφοντας λοιπόν στο θέμα μας, στην πραγματικότητα πρέπει να κάνουμε και άλλα πράγματα, εκτός από το να γνωρίζουμε πως μπορούμε να γίνουμε ευτυχισμένοι – πρέπει να αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας. Και εάν θέλουμε πραγματικά να αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας, θα πρέπει να αλλάξουμε συνήθειες. Δεν αρκεί η θεωρητική γνώση και κατανόηση.
Το πρώτο βήμα λοιπόν– και ο σκοπός αυτού του άρθρου – είναι να κατανοήσετε βαθιά ότι λόγω ανατροφής και παιδείας, υπάρχουν κάποιες παρανοήσεις σχετικά με το τί μας κάνει ή θα μας κάνει ευτυχισμένους- αλλά δεν το καταφέρνει πραγματικά.
Ποιες είναι λοιπόν οι εσφαλμένες αντιλήψεις μας;
- Όταν είμαστε στο σχολείο ή στο πανεπιστήμιο, κυνηγάμε τους βαθμούς – πιστεύοντας ότι αυτό θα μας κάνει ευτυχισμένους
- Από νεαρή ηλικία επιθυμούμε να έχουμε το τέλειο σώμα – πιστεύοντας ότι αυτό θα μας κάνει ευτυχισμένους
- Όταν βγαίνουμε στο χώρο εργασίας αναζητάμε καλοπληρωμένες δουλειές, – πιστεύοντας ότι αυτό θα μας κάνει ευτυχισμένους
- Πάντα ονειρευόμαστε να αποκτήσουμε ωραία πράγματα: το ιδανικό σπίτι, το αυτοκίνητο, το σκάφος, τα ρούχα κτλ. και δουλεύουμε για αυτό – πιστεύοντας ότι αυτό θα μας κάνει ευτυχισμένους.
- Όταν προχωράμε στη ζωή αναζητάμε τον ιδανικό σύντροφο – πιστεύοντας ότι αυτό θα μας κάνει ευτυχισμένους.
- Κάποιοι από εσάς μπορεί να επιδιώκουν την ομορφιά και να αποφασίσουν να αλλάξουν το παρουσιαστικό τους με κοσμητική εγχείρηση– πιστεύοντας και πάλι ότι αυτό θα σας κάνει ευτυχισμένους.
Όμως έρευνες δείχνουν ότι -εκτός από εξαιρέσεις- κανένα από τα παραπάνω δεν μας βοηθάει να είμαστε ευτυχείς – τουλάχιστον όχι όσο πιστεύουμε ή σε διάρκεια μεγαλύτερη από τα δύο χρόνια. Τίποτα από αυτά για τα οποία πασχίζουμε να οδηγήσουμε τον εαυτό μας να βιώσει δεν κλείνει μέσα του την εξασφάλιση της ευτυχίας μας.
Και αυτά τα νέα μπορεί να κάνουν πολλούς από εσάς να απορήσουν ή να λυπηθούν. Αυτό είναι μάλλον θετικό, διότι αντιλαμβάνεστε τώρα ότι επενδύατε την ενέργεια σας μέχρι σήμερα προς μια λάθος κατεύθυνση.
Για ποιο λόγο, όμως, αυτά τα πράγματα δεν μας κάνουν ευτυχισμένους;
- Η μία απάντηση είναι ότι η ευτυχία προσδιορίζεται από την γενεαλογική μας προδιάθεση, και αυτό δεν αλλάζει. Άρα, ή ανήκετε στους ανθρώπους που βλέπουν το ποτήρι μισογεμάτο, ή σ ’αυτούς που βλέπουν το ποτήρι μισό άδειο. Και αυτό είναι. Ό,τι και να κάνετε, όσα όμορφα πράγματα και αν φέρνετε στην ζωή σας, εάν ανήκετε στην δεύτερη κατηγορία, δεν θα μπορέσουν αυτά να σας ικανοποιήσουν.
- Η άλλη απάντηση είναι ότι, και αν ακόμα νιώθετε καλά σε κάποια φάση της ζωής σας, η ζωή είναι γεμάτη από άσχημα γεγονότα που συμβαίνουν (αποτυχίες, απώλειες δουλειάς, δυστυχήματα, αρρώστιες, θάνατοι) και αυτές οι καταστάσεις σας επηρεάζουν καταστρέφοντας την ευτυχία σας.
Οι αλήθεια όμως είναι ότι και οι δύο αυτές απαντήσεις είναι λάθος. Υπάρχουν αμέτρητες επιστημονικές μελέτες που δεν τις στηρίζουν ως απόλυτες απαντήσεις. Για παράδειγμα, έχουν γίνει μελέτες σε ομοζυγωτικά δίδυμα – δηλαδή άτομα με την ίδια προδιάθεση για ευτυχία στο DΝΑ τους, και δίδυμων αδελφών που δεν έχουν τα ίδια γονίδια, αλλά έχουν παρόμοιες συνθήκες ζωής. Ή ακόμα, υπάρχουν πολλές μελέτες που εξετάζουν μόνο τις συνθήκες της ζωής – ιδιαίτερα, τις συνθήκες ζωής των ανθρώπων, που βιώσανε κάποιο σημαντικό αρνητικό γεγονός στην ζωή τους.
Αυτό που φαίνεται να συμβαίνει είναι ότι οι δύο παραπάνω απαντήσεις επιβεβαιώνονται πολύ λιγότερο από ό,τι μπορεί να νομίζει κανείς. Τα αποτελέσματα μιας τέτοιας μελέτης δείχνει και το παρακάτω σχήμα:
Η ιδέα ότι μερικοί άνθρωποι βλέπουν το ποτήρι μισογεμάτο ενώ άλλοι μισoάδειο, επιβεβαιώνεται από τα δεδομένα. Υπάρχει ένα σημαντικά μεγάλο κομμάτι που προέρχεται από τη γενετική σας. Άρα, φαίνεται ότι έχουμε ένα γενετικό σημείο αναφοράς για την ευτυχία- αλλά αυτό είναι πολύ λιγότερο από ό, τι πιστεύουμε. Είναι μόνο περίπου 50%.
Αυτό που είναι καταπληκτικό είναι τα αποτελέσματα που αφορούν στην επίδραση που έχουν οι καταστάσεις της ζωής. Μιλάμε για πράγματα που πιστεύουμε ότι πραγματικά μας επηρεάζουν, όπως ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα, το να μείνουμε παραπληγικοί ή να κερδίσουμε το λαχείο- όλα αυτά είναι στην πραγματικότητα το μικρότερο συστατικό στην ευτυχία μας. Φαίνεται ότι τέτοια γεγονότα την επηρεάζουν μόνο κατά ένα 10% περίπου.
Από την άλλη πλευρά, το υπόλοιπο ποσοστό, ένα μεγάλο 40% φαίνεται να ελέγχει πολύ την ευτυχία και βασίζεται σε όλα τα είδη προθέσεων, συνηθειών, ενεργειών, που έχουν/κάνουν οι άνθρωποι. Και τα καλά νέα είναι ότι, σε αντίθεση με τα άλλα 2 ποσοστά, αυτό το 40% είναι πραγματικά υπό τον έλεγχό μας. Είναι υπό τον έλεγχό μας διότι μπορούμε να εργαστούμε και να ορίσουμε προς ποια κατεύθυνση θέλουμε να πάμε. Οι σκόπιμες προσπάθειες δραστηριοποίησης έχουν ισχυρή επίδραση στο πόσο χαρούμενοι είμαστε, και μπορούν να ανατρέψουν ή να συμπληρώσουν το αποτέλεσμα των άλλων δύο μερών τις «πίτας», την γενετική μας προδιάθεση και των καταστάσεων που συμβαίνουν στη ζωή μας.
Μπορούμε λοιπόν να εργαστούμε για να είμαστε πιο ευτυχισμένοι. Το πρόβλημα είναι ότι φαίνεται ότι εργαζόμαστε για λάθος πράγματα. Φαίνεται ότι επενδύουμε το χρόνο μας σε πράγματα όπως το να έχουμε καλές βαθμολογίες, να βρούμε την καλύτερη δουλειά, να έχουμε ένα εκπληκτικό σώμα και όλα αυτά τα πράγματα που αναφέραμε πριν. Σχεδιάζουμε τη ζωή μας γύρω από αυτά και την απόκτησή τους, αλλά δεν είναι αυτά που μας κάνουν ευτυχισμένους.
Υπάρχουν, όμως πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να γίνουμε πιο ευτυχισμένοι. Και αυτό θα το συζητήσουμε σε επόμενα άρθρα. Προς το παρόν είναι σημαντικό να επενδύσετε λίγο χρόνο για να συνειδητοποιήσετε:
- Τι έχετε κυνηγήσει μέχρι σήμερα; και
- Πόσο μόνιμα ευτυχισμένους σας έχουν κάνει;
Κατά τη διάρκεια αυτής της ενδοσκόπησης μπορεί να προκύψουν σκέψεις αμφιβολίας. Σκέψεις πλάνης που σας λένε ότι τα επιστημονικά δεδομένα μπορεί να αντανακλούν την αλήθεια για όλους τους άλλους ανθρώπους αλλά όχι για εσάς. Εσείς θα είστε πιο ευτυχισμένοι όταν αυτό το καλοκαίρι βρείτε τον ιδανικό σύντροφο, ή την δουλειά των ονείρων σας.
Θα ήθελα να συνειδητοποιήσετε όμως το εξής: το μυαλό σας – σε πολλές περιπτώσεις – έχει ρυθμιστεί για να κρίνει τα πράγματα κάτω από ένα πρίσμα, και σας δίνει λανθασμένες πληροφορίες. Αυτό το είδαμε ήδη, στο παράδειγμα με τις 2 γραμμές, για το ποια είναι μεγαλύτερη.
Ας δούμε ένα άλλο παράδειγμα:
- Έχουμε ένα πεπόνι και ένα ροδάκινο. Και τα δύο μαζί κάνουν 1.10 ευρώ, και το πεπόνι κοστίζει 1.00 ευρώ περισσότερο, πόσο κοστίζει το ροδάκινο;
Και μπορείτε να πείτε, «σιγά, η απάντηση είναι ολοφάνερη, είναι 10 λεπτά». Αλλά αυτή είναι η λάθος απάντηση. Η σωστή απάντηση είναι 5 λεπτά.
Και δυστυχώς, υπάρχουν πολλές φορές όπως εδώ, που το μυαλό μας δίνει λάθος απαντήσεις για τα πράγματα. Μπορεί να νομίζετε ότι εάν κερδίσετε το λαχείο και πάρετε 3 εκατομμύρια, αυτό θα σας κάνει ευτυχισμένους – αλλά η αλήθεια είναι ότι θα σας κάνει λιγότερο ευτυχισμένους από ότι νομίζετε. Η μπορεί να σκεφτείτε ότι πέφτετε από τη σκάλα και σπάτε ένα πόδι, και ότι αυτό θα σας κάνει πολύ δυστυχείς – αλλά η αλήθεια είναι ότι θα σας κάνει λιγότερο δυστυχείς από ότι νομίζετε.
Άρα, σας παροτρύνω να καταγράψετε που είχατε επενδύσει την ενέργειά σας μέχρι σήμερα, να κάνετε την παραπάνω άσκηση δηλαδή, και θα συζητήσουμε σε επόμενο άρθρο, όσα η επιστήμη έχει αποδείξει ότι μπορεί να σας οδηγήσουν στην ευτυχία.
