Όπως έχουμε αναφέρει και σε προηγούμενα άρθρα, ενώ πολλές φορές υπάρχει η πεποίθηση ότι το να αποκτήσει κανείς κάτι θα του φέρει μεγάλη ευτυχία, αργότερα διαπιστώνει ότι η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική.
Για παράδειγμα, φοιτητές στο πανεπιστήμιο έχουν διδαχτεί ότι αυτό που έχει σημασία για να νιώθουν ευτυχισμένοι είναι οι καλοί βαθμοί. Όμως, έρευνες επιβεβαιώνουν ότι δεν συμβαίνει αυτό, τουλάχιστον στο βαθμό που αναμενόταν. Άρα, δεν είναι οι βαθμοί αυτό στο οποίο θα έπρεπε κάποιος να εστιάζει. Διότι όχι μόνο δεν επαρκούν για να νιώθει ικανοποιημένος, αλλά «κλέβουν» την εσωτερική κινητοποίηση που έχει ο άνθρωπος στο να μαθαίνει κάτι καινούργιο.
Οι ψυχολόγοι κατατάσσουν σε 2 κατηγορίες τα κίνητρα που κινητοποιούν την συμπεριφορά. Τους εξωτερικούς παράγοντες και τους εσωτερικούς παράγοντες. Εξωτερικός παράγοντας είναι εκείνος ο οποίος σας κάνει να θέλετε να επιδείξετε μια συμπεριφορά για να λάβετε μία εξωτερική επιβράβευση – είτε αυτό λέγεται βαθμοί, αποδοχή από τους γονείς ή από την κοινωνία ή για να αποφύγετε κάποια τιμωρία. Άρα, το κάνετε για να ικανοποιήσετε το εξωτερικό κίνητρο που σας έχει δοθεί. Εσωτερικά κίνητρα είναι αυτά που πηγάζουν από τον εσωτερικό εαυτό και σας οδηγούν να κάνετε κάτι, απλώς γιατί αυτό σας αρέσει και σας ευχαριστεί, σας διασκεδάζει, σας αναπτύσσει. Όπως είναι η μάθηση του αντικειμένου που σας ενδιαφέρει, η διασκέδαση που σας ταιριάζει, το σπορ που απολαμβάνετε να κάνετε και άλλα πολλά. Δεν περιμένετε να πληρωθείτε για να το κάνετε.
Όταν εισάγεται ένας εξωτερικός παράγοντας στα κίνητρα του ανθρώπου, τα πράγματα δυσκολεύουν. Η παρουσία εξωτερικών παραγόντων μπορεί να σταθεί εμπόδιο στην καλή εσωτερική διάθεση. Αυτά επιβεβαιώνει ο ψυχολόγος Desi, o οποίος σε μελέτη που έκανε διαπίστωσε ότι ένα εξωτερικό κίνητρο μπορεί να παρέμβει σε ένα εσωτερικό κίνητρο και να εκμηδενίσει την απόλαυση που αυτό προσέφερε πριν.
Είναι πολύ λυπηρό λοιπόν ότι εξωγενή κίνητρα έχουν την ικανότητα να υπονομεύσουν τα εγγενή κίνητρά σας. Ας επιστρέψουμε στο παράδειγμα των βαθμών. Καθώς οι φοιτητές νιώθουν όλο και περισσότερο εμμονή για το βαθμό που θα πάρουν, αυτό αφαιρεί την αγάπη στη μάθηση, που πιθανότατα ήταν και το αρχικό κίνητρο των περισσοτέρων και υπερισχύει η σκέψη για την δουλειά ή τα χρήματα που μπορεί να ακολουθούν τις όποιες σπουδές. Άλλο παράδειγμα θα μπορούσε να αποτελέσει η τάση που δείχνουν σήμερα πολύ νέοι άνθρωποι να αναζητούν δουλειές που θα τους επιφέρουν πολύ χρήμα, ή πολύ ελεύθερο χρόνο. Τα κίνητρα της μάθησης και της κατάκτησης δεξιοτήτων που θα τους εξελίξουν στην δουλειά τους και θα ισχυροποιήσουν την θέση τους στο χώρο της επαγγελματικής δράσης , φαίνεται να έχουν χαθεί.
Υπάρχει όμως και ένας σημαντικότερος παράγοντας για τη ζωή του ανθρώπου που τα εξωγενή κίνητρα υπονομεύουν σημαντικά – και αυτό είναι η γενικότερη στάση ζωής που αφορά στην ανάπτυξη. Η ερευνήτρια του πανεπιστημίου του Stanford, Carol Dweck, μελέτησε τις πεποιθήσεις που διατηρούμε όσον αφορά στη δυνατότητά μας για μάθηση. Σύμφωνα με τα ευρήματά της, οι άνθρωποι τείνουν να ανήκουν σε μία από τις δύο παρακάτω κατηγορίες όσον αφορά στις πεποιθήσεις τους:
- Μερικοί έχουν αυτό που αποκαλείται Νοοτροπία Ανάπτυξης κατά την οποία πιστεύουν ότι μπορούν να εκπαιδευτούν, να δουλέψουν σκληρά και να εξελίξουν τις δεξιότητες και ικανότητες του
- Υπάρχουν άλλοι άνθρωποι που πιστεύουν το ακριβώς αντίθετο. Ότι η νοημοσύνη ή οι ικανότητες είναι έμφυτες, και γεννιόμαστε ή όχι με αυτές. Αν τις έχει κάποιος, καλώς! Εάν πάλι όχι, δεν μπορεί να κάνει πολλά για αυτό. Αυτή η νοοτροπία λέγεται Σταθερή.
Συγκεκριμένα, εάν είστε άτομο σταθερής νοοτροπίας, πιθανότατα θα επικεντρωθείτε πολύ στα εκάστοτε αποτελέσματα και στην απόδοση – εν μέρη επειδή αυτό είναι το μέτρο της νοημοσύνης σας. Σας επιβεβαιώνει ότι γεννηθήκατε με κάποιες βασικές ιδιότητες που δεν μπορείτε να χάσετε, ούτε όμως και να αλλάξετε .
Αντίθετα, αν είστε άτομο με νοοτροπία Ανάπτυξης, θα εστιάσετε στα αποτελέσματα αλλά μόνο ως είδος μέτρου για το αν μαθαίνετε ή όχι. Αυτό που πιθανότατα έχετε ανάγκη είναι να βλέπετε διαρκώς την απόδοσή σας να ανεβαίνει. Και πιστεύετε ότι αυτό το πετυχαίνετε με σκληρή προσπάθεια. Άρα, θα εστιάσετε την προσοχή σας στην πορεία ανάπτυξής σας.
Όποιος διαθέτει Σταθερή νοοτροπία, σκέφτεται πως η καλή απόδοση έρχεται φυσικά. Είτε θα επιτύχει κάτι είτε όχι.
Όποιος διαθέτει νοοτροπία Ανάπτυξης σκέφτεται ότι για να βελτιωθεί, θα χρειαστεί σκληρή δουλειά και αυτό θα τον κάνει ακόμα πιο δυνατό.
Οι άνθρωποι με νοοτροπία σταθερότητας βλέπουν τη σκληρή δουλειά ως αρνητικό, γιατί το να έχουν να δουλέψουν σε κάτι σημαίνει ότι δεν έχουν έμφυτες τις ικανότητες που χρειάζονται. Άρα, αντιμετωπίζουν την προσπάθεια ως κακή, τρομακτική, επαίσχυντη. Και αυτό τους οδηγεί να κρύβουν τις ελλείψεις τους.
Ενώ οι άνθρωποι με νοοτροπίας ανάπτυξης πιστεύουν ότι η σκληρή δουλειά είναι θετική, διότι τους οδηγεί στο να βελτιωθούν με την πάροδο του χρόνου. Και έτσι είναι έτοιμοι να αξιοποιήσουν τις ελλείψεις τους στο έπακρο. Θέλουν να βλέπουν τα λάθη τους, διότι σκέφτονται ότι από αυτά μπορούν κάτι να διδαχτούν και να προχωρήσουν στην εξέλιξή τους.
Βιολογικά γνωρίζουμε ότι ο άνθρωπος μπορεί να βελτιώσει όποια ικανότητα θελήσει, εάν εστιάσει και δουλέψει για αυτό. Οποιαδήποτε άλλη πεποίθηση δεν είναι παρά μια λανθασμένη έννοια του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί ο εγκέφαλος. Είναι όμως μια πεποίθηση που δημιουργεί πολλές δυσκολίες, και κάνει κάποιους να αποφεύγουν να καταβάλουν προσπάθεια, να λυπούνται ή να ανησυχούν πολύ, σχετικά με την αποτελεσματικότητά τους. Και αυτό επιδρά συνολικά στην απόδοσή τους.
Άλλο ενδιαφέρον εύρημα είναι ότι οι άνθρωποι με νοοτροπία σταθερότητας ξεκινούν θετικά και αποδίδουν καλά στις ασχολίες για τις οποίες πιστεύουν ότι έχουν έμφυτες ικανότητες. Διότι απλώς αποδεικνύουν στον εαυτό τους αυτό που ξέρουν. Και αυτή είναι η μοναδική περίπτωση όπου πετυχαίνουν τους στόχους τους.
Αντίθετα, αν πρέπει να δουλέψουν σε κάτι που δεν γνωρίζουν, μια νοοτροπία ανάπτυξης είναι πιο χρήσιμη.
Άρα, φαίνεται από την μελέτη αυτή ότι, το μόνο σημείο όπου η νοοτροπία σταθερότητας αποδεικνύεται ευεργετική, είναι όταν επιδεικνύουμε ικανότητες που έχουμε. Όμως, σε αυτή την περίπτωση, ούτε μαθαίνουμε ούτε εξελισσόμαστε. Σε οποιαδήποτε ένδειξη ότι τα πράγματα δεν πάνε τόσο καλά, εμπλέκονται αρνητικά συναισθήματα που αφορούν στις ικανότητές μας και υπάρχει απώλεια αυτοεκτίμησης.
Κατά συνέπεια, απέναντι σε οποιαδήποτε πρόκληση απαιτεί να μάθουμε και να βελτιωθούμε σε κάτι, η νοοτροπία ανάπτυξης είναι πολύ πιο χρήσιμη. Επιπλέον δεν φαίνεται να έχει αρνητική επίδραση στα ενδογενή κίνητρα του ανθρώπου, όταν τα αποτελέσματα δεν είναι τόσο καλά.
Το εύλογο ερώτημα εδώ είναι εάν είμαστε στο έλεος της νοοτροπίας μας
Οι νεύρο-επιστήμες μας απαντούν πως όχι. Καθώς όλα δείχνουν ότι η νοοτροπία ανάπτυξης είναι η σωστή νοοτροπία, τα καλά νέα είναι ότι μπορείτε όλοι να την αποκτήσετε, αρκεί να πείσετε τον εαυτό σας ότι η εστίαση και η δουλειά σε κάτι μπορεί να σας βοηθήσει να αναπτύξετε τις ικανότητές σας.
Αυτό έκανε ο ψυχολόγος Blackwell και οι συνάδελφοί του. Έλαβαν υπόψη τους αρχικά την απόδοση κάποιων μαθητών στα μαθηματικά, όπως είχε διαμορφωθεί στα χρόνια του γυμνασίου (Μέτρηση 1 στο παρακάτω σχήμα). Στην συνέχεια μέτρησαν την απόδοσή τους στη πρώτη λυκείου, όπου διαπιστώθηκε ότι οι αποδόσεις έπεσαν, καθώς τα μαθηματικά έγιναν πολύ πιο δύσκολα (Μέτρηση 2). Στην συνέχεια, τους χώρισαν σε δύο ομάδες, και στη μία ομάδα τους μίλησαν για την νοοτροπία σταθερότητας, ενώ στην άλλη, τους μίλησαν για νοοτροπία ανάπτυξης.
Στην μία ομάδα τους έδειξαν άρθρα που επιβεβαίωναν ότι γεννιόμαστε με βασικές ικανότητες. Είτε είναι κάποιος έξυπνος είτε όχι. Η σκληρή δουλειά δεν έχει πολλά να του προσφέρει.
Στην άλλη ομάδα τους έδειξαν άρθρα που επιβεβαίωναν ότι σε οτιδήποτε και αν βάλουν σκληρή δουλειά, θα βελτιωθούν οι ικανότητες τους. Η ζωή αφορά στη μάθηση και στην ανάπτυξη.
Λίγο αργότερα, έλεγξαν ξανά τους βαθμούς των μαθητών στα μαθηματικά (Μέτρηση 3)- θέλοντας να διαπιστώσουν εάν ανέβηκαν ή έπεσαν. Και βρήκαν ότι στην ομάδα που μιλήσανε για νοοτροπία σταθερότητας, οι βαθμοί χειροτέρεψαν. Ενώ στην ομάδα όπου μιλήσανε για νοοτροπία ανάπτυξης, οι βαθμοί άρχισαν να βελτιώνονται. Για τους δεύτερους, ήταν αρκετό να πιστέψουν ότι η δουλειά που χρειάζεται να γίνει, θα αποδώσει.
Άρα, είναι καλύτερο να εστιάσει κάποιος σε αυτό που έχει ουσία, στο να αναπτύξει μια νοοτροπία που θα του επιφέρει αυτά που έχουν μεγαλύτερη σημασία στη ζωή, όπως είναι η ελεύθερη εκδήλωση των εγγενών κινήτρων του και η ικανότητα να μαθαίνει και να εξελίσσεται.
Κατά συνέπεια, για να φτάσουμε στην αληθινή ευτυχία, πρέπει να επιθυμούμε και να εστιάζουμε στα καλύτερα κομμάτια αυτών που επιδιώκουμε, και αυτά είναι πάντοτε η μάθηση και εξέλιξη, δεν είναι ποτέ τα χρήματα, οι βαθμοί, οι δουλειά και οι προαγωγές. Αυτά θα έρθουν φυσικά, και ως επακόλουθο των προσπαθειών μας.
