Σε αυτή την σειρά άρθρων, ξεκινήσαμε την αναζήτησή μας για Ευτυχία, με στόχο να είναι αληθινή και διαρκείας. Παρατέθηκαν οι επιστημονικοί λόγοι για τους οποίους έχουμε λάθος αντιλήψεις για το τι πραγματικά σημαίνει ευτυχία και για το πώς μπορούμε να την φτάσουμε. Συζητήθηκε ακόμα πώς να ξεπεράσουμε τις προκαταλήψεις του νου, χρησιμοποιώντας συγκεκριμένες στρατηγικές. Στο τελευταίο άρθρο, παρουσιάστηκε πώς μπορούμε να ενισχύσουμε την ευτυχία μας, επιτρέποντας στον εαυτό μας να εκφραστεί ελεύθερα, αυθεντικά, χρησιμοποιώντας τις ισχυρές, θετικές αρετές του.
Αυτό το μήνα, θα συνεχίσουμε την εστίασή μας στο πεδίο της δουλειάς ή της καριέρας, και θα συζητήσουμε για τον δεύτερο παράγοντα που είναι σημαντικός. Αυτός είναι :
- H εύρεση μιας δουλειάς που μας χαρίζει «ροή».
Η Ροή είναι μία έννοια που εκφράστηκε από τον ψυχολόγο Mihaly Csikszentmihalyi και αντιπροσωπεύει την άριστη εμπειρία. Είναι μια κατάσταση του νου, στην οποία είμαστε απόλυτα βυθισμένοι σε αυτό που κάνουμε, είμαστε ενεργοποιημένοι, συγκεντρωμένοι, έχουμε εμπλακεί πλήρως και απολαμβάνουμε την κάθε στιγμή της.
Αθλητές και μουσικοί μιλάνε γι’ αυτή την εμπειρία όταν είναι στην κορυφή ή έχουν εξαιρετικές επιδόσεις και περιγράφουν ότι χάνουν την αίσθηση του χρόνου και νιώθουν βαθιά απόλαυση.
Αντίστοιχα όμως νιώθουμε και οι περισσότεροι, όταν η δουλειά που κάνουμε, μας απορροφά ευχάριστα και μας κάνει να ξεχάσουμε το χρόνο.
Οι επιστήμονες έχουν προσπαθήσει να καταγράψουν ορισμένα χαρακτηριστικά της «ροής». Και αυτό έχει αποδειχτεί δύσκολο εγχείρημα, διότι πρόκειται για ένα εσώτερο συναίσθημα. Παρόλα αυτά, όλοι το αναγνωρίζουμε όταν το νιώθουμε – διότι είμαι σίγουρη ότι οι περισσότεροι το έχετε αισθανθεί.
Παραθέτουμε εδώ, λοιπόν, μερικά από τα χαρακτηριστικά αυτής της κατάστασης:
- Υπάρχουν δύσκολοι αλλά εφικτοί στόχοι
- Απαιτείται ισχυρή, επικεντρωμένη συγκέντρωση
- Αφορά δραστηριότητα εγγενώς ικανοποιητική
- Χαρίζει ένα συναισθήματα γαλήνης
- Χάνεται η αίσθηση του εαυτού
- Είναι διαχρονική – υπάρχει απώλεια αίσθησης του χρόνου που περνά
- Υπάρχει έλλειψη συνειδητοποίησης των φυσικών αναγκών
- Υπάρχει πλήρης εστίαση στην ίδια τη δραστηριότητα.
Το σημαντικότερο από όλα είναι το τελευταίο σημείο, όπου είναι κανείς εξολοκλήρου δοσμένος στην στιγμή.
Και η ερώτηση είναι φυσικά, πώς μπορούμε να επιλέξουμε δραστηριότητες που το πετυχαίνουν αυτό; Ποιο είναι το σημείο, στο οποίο αρχίζουμε να νιώθουμε ότι είμαστε απόλυτα παρόντες, ότι είμαστε στην ροή;
Ο Μ. Csikszentmihalyi αναζήτησε το είδος της σχέσης που έχει η ροή με την εργασία, πόσο δύσκολη πρέπει να είναι και ποιο είναι το ποσοστό των δεξιοτήτων που χρειάζεται ο άνθρωπος για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις.
Στο παρακάτω γράφημα, στο οριζόντιο άξονα, απεικονίζεται πόσο δύσκολη είναι η δραστηριότητα, από χαμηλής δυσκολίας (ή εύκολη), μέχρι υψηλής δυσκολίας (αποτελεί μεγάλη πρόκληση).
Στον κάθετο άξονα, αναγράφονται οι δεξιότητες του ατόμου, είτε είναι πολύ υψηλές, είτε υπάρχει πλήρης έλλειψη δεξιοτήτων.
Η ιδέα είναι ότι πρέπει να βρισκόμαστε σε πολύ συγκεκριμένα σημεία αυτού του γραφήματος για να νιώθουμε ροή.
Κάποια από τα πράγματα που έχουν σημειωθεί στο γράφημα αντιπροσωπεύουν αρνητικές καταστάσεις που θα θέλαμε να αποφύγουμε – όπως όταν έχουμε χαμηλές δεξιότητες ή αντιμετωπίζουμε μικρές προκλήσεις, που οδηγούν σε απάθεια ή πλήξη.
Από την άλλη, δεν θέλουμε να βρεθούμε στην θέση να είμαστε σε μία εργασία, που δεν παρουσιάζει προκλήσεις ή για την οποία έχουμε υψηλό επίπεδο ικανοτήτων, ακόμα και εάν μπορούμε να την κάνουμε με άνεση. Διότι δεν την νιώθουμε αρκετά ενδιαφέρουσα.
Αυτό που χρειάζεται κάνουμε είναι να βρεθούμε στο σημείο της κορυφής του γραφήματος, όπως φαίνεται παραπάνω. Είναι πολύ καλύτερα – από το να νιώθει κανείς σε διέγερση ή να είναι σε έλεγχο των καταστάσεων- να φτάνει σε ένα σημείο όπου οι δεξιότητές του δοκιμάζονται από μεγαλύτερες προκλήσεις. Αυτό είναι το σημείο Ροής.
Και η ιδέα είναι ότι πρέπει να αναζητούμε καριέρες και δραστηριότητες που μας τοποθετούν σε τέτοιες καταστάσεις όπου μεγιστοποιούμε τις δεξιότητές μας στο σωστό επίπεδο πρόκλησης.
Ο Μ. Csikszentmihalyi το εξέφρασε ως εξής:
«Οι καλύτερες στιγμές της ζωή δεν είναι οι παθητικές, δεκτικές, χαλαρωτικές. Οι καλύτερες στιγμές συμβαίνουν πραγματικά όταν το μυαλό και το σώμα κάποιου τεντώνεται στα άκρα σε μια εκούσια προσπάθεια να επιτύχει κάτι δύσκολο και αξιόλογο.»
Άρα, δεν πρόκειται για καταστάσεις που μας εξαναγκάζουν να δράσουμε. Πρόκειται για στιγμές όπου οι ικανότητες μας βρίσκονται στο μέγιστο σημείο τους, καθώς στοχεύουμε να πετύχουμε κάτι το οποίο θεωρούμε αληθινά ικανοποιητικό.
Εάν μεταφέρουμε αυτή τη διαπίστωση στο πλαίσιο της καθημερινότητας και της εργασίας, αντιλαμβανόμαστε ότι αυτό είναι ένα άλλο σημείο όπου οι προβλέψεις μας, σχετικά με το τι μας αρέσει, φαίνονται να είναι τελείως λανθασμένες.
Επιστημονική έρευνα που διεξήχθη από τον Lefevre (1988) είχε ως σκοπό να καταγράψει τις εμπειρίες των ανθρώπων κάθε στιγμή. Οι ερωτήσεις που έγιναν ήταν:
- Πώς νιώθετε;
- Πόσο συγκεντρωμένος είστε;
- Θα προτιμούσατε να κάνετε κάτι άλλο;
Τα ευρήματα ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα.
Υπάρχουν άνθρωποι που, όταν βρίσκονται στη δουλειά, δηλώνουν ότι είναι ευτυχείς. Βρίσκονται σε κατάσταση πρόκλησης και πιθανόν, επειδή βρίσκονται στη συγκεκριμένη δουλειά, οι δεξιότητες τους είναι επαρκείς για να χειριστούν τις καταστάσεις. Οπότε δηλώνουν ότι έχουν το συναίσθημα της αποτελεσματικότητας και της αυτοπεποίθησης. Δεν αναφέρουν την λέξη «ροή» αλλά ουσιαστικά αυτό περιγράφουν. Και είναι αλήθεια ότι είναι πιο πιθανό να βρεθεί κανείς σε «ροή» όταν βρίσκεται στην εργασία του, διότι εκεί είναι που θα κληθεί να αντιμετωπίσει τις περισσότερες προκλήσεις.
Άλλο ενδιαφέρον εύρημα της έρευνας αυτής είναι ότι συνήθως οι άνθρωποι, κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου τους, αντιμετωπίζουν το χαμηλότερο επίπεδο πρόκλησης- και όταν τους ρωτάει κανείς πως νιώθουν τότε, δηλώνουν απάθεια ή πλήξη.
Παρόλα αυτά, αυτές οι καταστάσεις δεν είναι παρά οι επιλογές που εμείς οι ίδιοι κάνουμε. Όταν έχουμε ελεύθερο χρόνο, συνήθως κάνουμε πράγματα βαρετά, που δεν απαιτούν πολλές δεξιότητες, άρα παρουσιάζουν χαμηλή πρόκληση. Και δεν συνειδητοποιούμε ότι αυτά δεν μας κάνουν ευτυχισμένους.
Αυτό φαίνεται και από τις απαντήσεις που δίνουν οι ερωτώμενοι στην τρίτη ερώτηση, σχετικά με το τι θα προτιμούσαν να κάνουν.
- Εάν βρίσκονται στην δουλειά, δηλώνουν ότι θα επιθυμούσαν να έχουν ελεύθερο χρόνο και να επιλέγουν τι θέλουν να κάνουν. Αλλά στην πράξη, αυτός ο ελεύθερος χρόνος δεν ενισχύει τα επίπεδα ευτυχίας τους.
- Με τον ίδιο τρόπο, κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου τους, θα απαντήσουν ότι προτιμούν να συνεχίσουν να κάνουν ότι κάνουν και να μην πάνε στην δουλειά τους, ακόμα και αν αυτό που κάνουν δεν τους ικανοποιεί.
Βλέπουμε λοιπόν ότι εδώ υπάρχει μια έλλειψη σύνδεσης μεταξύ του τι ενισχύει την ευτυχία μας και τι όχι, αφού φαίνεται ότι δεν είμαστε πολύ καλοί στο να προβλέψουμε τις δραστηριότητες που συμβάλουν πραγματικά στο να την βιώνουμε.
Το να είναι κάποιος στην εργασία του και να λύνει προβλήματα, τον βοηθάει να νιώθει περισσότερο ότι βρίσκεται στη ροή, ότι κατακτά προκλήσεις και ότι η ζωή έχει νόημα. Τον βοηθάει πολύ περισσότερο από τα πράγματα που συνήθως επιλέγει να κάνει στον ελεύθερο χρόνο του.
Οπότε, τα μήνυμα εδώ είναι τα εξής:
- Ίσως η δουλειά σας να μην είναι τόσο κακή. Ίσως σας προσφέρει τρόπους να προκαλείτε τον εαυτό σας να φτάσει στο σημείο όπου δοκιμάζονται αρκετά οι δεξιότητες του
- Πολλές φορές, οι δραστηριότητες που επιλέγουμε στον ελεύθερο χρόνο μας είναι πληκτικές. Εάν μπορούσαμε να ασχοληθούμε με δραστηριότητες που θα μας επέτρεπαν να ακονίζουμε περισσότερο τις δεξιότητες μας, ίσως θα χαρίζαμε στον εαυτό μας περισσότερη ικανοποίηση
Συμπερασματικά, για να μεταμορφώσουμε την εργασία μας σε μια θετική εμπειρία, θα πρέπει να προσπαθήσουμε να χρησιμοποιήσουμε πιο πολύ τις δεξιότητές και αρετές μας και να ασχολούμαστε με δραστηριότητες που μας δίνουν ροή. Όταν τα πετυχαίνουμε και τα δύο, αυξάνονται σημαντικά τα επίπεδα ευτυχίας, τόσο στην εργασία, όσο και στον ελεύθερο χρόνο μας.
Στο επόμενο άρθρο θα καλύψουμε τις διαφορές μεταξύ μιας νοοτροπίας που υποστηρίζει την σταθερότητα και μιας νοοτροπίας που υποστηρίζει την ανάπτυξη. Ευχόμαστε να μην το χάσετε!
