από τον Βαγγέλη Τασόπουλο
Δεν χωράει καμία αμφιβολία πως τον τελευταίο καιρό, βιώνουμε δύσκολες καταστάσεις. Η πανδημία COVID-19, τα επαναλαμβανόμενα lockdowns και φυσικά, οι συχνές αναφορές των μέσων ενημέρωσης σχετικά με το πώς η κατάσταση θα μπορούσε να πάει από το κακό στο χειρότερο, μπορούν να επιβαρύνουν τη συναισθηματική κατάσταση πολλών, ειδικά εκείνων με προϋπάρχον άγχος.
Πού μπορεί όμως να στραφεί κανείς, όταν συνειδητοποιεί πως δεν μπορεί να ελέγξει τις εξωτερικές καταστάσεις που επηρεάζουν τη ζωή του;
Όσο και αν προσπαθούμε να ελέγξουμε το ξαφνικό, το αναπάντεχο και τις ανατροπές στη ζωή μας, συνεχίζουμε να πέφτουμε στην παγίδα ενός φαύλου κύκλου επαναλαμβανόμενων αρνητικών σκέψεων που δεν προσφέρουν διέξοδο σε εποικοδομητική δράση.
Αυτό που σίγουρα βρίσκεται μέσα στο πεδίο των δυνατοτήτων μας, είναι ο τρόπος με τον οποίο ανταποκρινόμαστε στις αναποδιές της ζωής. Και μια πολύ αποτελεσματική στρατηγική σε τέτοιες στιγμές είναι να κοιτάξουμε τη ζωή μας μέσα από το πρίσμα της ευγνωμοσύνης, στρέφοντας το βλέμμα σε όσα μας γεμίζουν δύναμη να συνεχίσουμε.
Και προσοχή: δεν μιλάμε για συμβιβασμό αλλά ούτε και για εφησυχασμό.
Η ευγνωμοσύνη έχει τη δύναμη να μας προσφέρει ανακούφιση, διαύγεια και προοπτική, μεταμορφώνοντας το συναισθηματικό μας «τοπίο». Έστω στιγμιαία. Γιατί μια στιγμή αρκεί, για να επιλέξουμε έναν πιο παραγωγικό τρόπο δράσης απέναντι στις δυσκολίες της ζωής.
Τι είναι όμως η ευγνωμοσύνη;
Η ευγνωμοσύνη είναι το συναίσθημα που σχετίζεται με την ικανότητά μας να αισθανόμαστε και να εκφράζουμε την εκτίμησή μας για την τρέχουσα κατάσταση της ύπαρξής μας, εστιάζοντας σε όσα κάνουν όμορφη τη ζωή μας. Στον ιερό χώρο του εδώ και τώρα – στη μόνη πραγματικότητα που υπάρχει, μιας και το παρελθόν είναι παρελθόν, ενώ το μέλλον απλά δεν συμβαίνει ακόμα…
Μελέτες έχουν δείξει ότι η καλλιέργεια της ευγνωμοσύνης και η σκόπιμη εστίαση στις θετικές πτυχές της ζωής μας, έχει τη δύναμη να μας ενισχύει σε περιόδους δυσκολιών και να μας οδηγεί σε μεγαλύτερη ευτυχία και ανθεκτικότητα.
Επιπλέον, η ευγνωμοσύνη συνδέεται στενότερα με την ψυχική υγεία, βελτιώνοντας την ψυχική, σωματική και σχεσιακή ευεξία.
Από πού ξεκινάμε όμως;
Η αυτο-συμπόνια είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της ευγνωμοσύνης. Για να μπορέσουμε να εκτιμήσουμε τι έχουμε και ποιοι είμαστε, πρέπει πρώτα να αισθανθούμε συμπόνια και εκτίμηση για τον εαυτό μας.
Αναρωτηθείτε λοιπόν: όταν βιώνετε δυσκολίες, δείχνετε την ίδια συμπόνια για τον εαυτό σας που δείχνετε για τους φίλους σας;
Γνωρίζουμε ότι οι αρνητικές σκέψεις μας αποδυναμώνουν. Παλεύοντας διαρκώς με τον δικό μας πόνο, προσφέρουμε στον εαυτό μας οτιδήποτε άλλο εκτός από αυτό που χρειάζεται εκείνη τη στιγμή. Τα αρνητικά συναισθήματα αυξάνονται και νιώθουμε άγχος καθώς προσπαθούμε να γίνουμε κάτι που δεν είμαστε, ή να βιώσουμε κάτι που οι καταστάσεις δεν μας επιτρέπουν. Πόσο εύκολο είναι να ικανοποιήσουμε τον
«απαιτητικό» εαυτό μας σε μια τέτοια στιγμή;
Όταν βρισκόμαστε σε μια διαρκή κατάσταση εσωτερικής «διαμαρτυρίας» και αναπάντητων «γιατί» εκπαιδεύουμε το μυαλό μας να επικεντρώνεται στο αρνητικό, το οποίο στη συνέχεια μας προδιαθέτει να δούμε περισσότερα αρνητικά να έρχονται στη ζωή μας. Η συνεχής αυτή εσωτερική πάλη απελευθερώνει επίσης την κορτιζόλη, την ορμόνη του στρες, η οποία με τη σειρά της επιφέρει έναν ολόκληρο χείμαρρο επιβλαβών επιπτώσεων για την υγεία μας.
Όταν εστιάζουμε λοιπόν σε αυτό που δεν έχουμε ή στις καταστάσεις που μας απογοητεύουν, το μυαλό μας έχει την τάση να «σκοτεινιάζει», επηρεάζοντας άμεσα τη διάθεση μας, η οποία με τη σειρά της επηρεάζει τις αποφάσεις μας, οι οποίες καταλήγουν τελικά να επηρεάζουν ολόκληρη τη ζωή μας.
Ό, τι κάνουμε επαναλαμβανόμενα, είτε αυτό είναι να «τρώμε τα νύχια μας» ή να ασκούμαστε καθημερινά, γίνεται συνήθεια. Το ίδιο συμβαίνει και με τις αρνητικές σκέψεις και τα «παράπονα» απέναντι στη ζωή. Έρευνες δείχνουν ότι οι σκέψεις μας έχουν τη δύναμη να διαμορφώσουν τον εγκέφαλό μας. Όσο πιο συνειδητοί είμαστε ώστε να αντιληφθούμε τα θετικά κάθε εμπειρίας, τόσο περισσότερο αυτή η αντίληψη θα γενικεύεται και σε άλλα μέρη του εγκεφάλου.
Γιατί όμως ο άνθρωπος έχει την τάση να εστιάζει κυρίως στις δυστυχίες της ζωής του και όχι σε όσα ήδη έχει και τον κάνουν ευτυχισμένο;
Όπως προανέφερα, όταν εκπαιδεύουμε τον εγκέφαλό μας να σκέφτεται αρνητικά, μαθαίνουμε να συντονιζόμαστε σε μια συγκεκριμένη «συχνότητα» σκέψεων (και άρα συναισθημάτων). Αποκτούμε τη «δεξιότητα» να μπαίνουμε εύκολα στον αυτόματο πιλότο των αποδυναμωτικών σκέψεων. Και τελικά, αρχίζουμε με τον καιρό να πιστεύουμε πως τόσο οι αποδυναμωτικές σκέψεις όσο και τα αρνητικά συναισθήματα είναι κομμάτι της ταυτότητάς μας, του ίδιου μας του εαυτού. Όμως ούτε οι σκέψεις μας, αλλά ούτε και τα συναισθήματά μας είμαστε πραγματικά «εμείς», μιας και κάθε ανθρώπινο ον κρύβει εγγενώς μέσα του τη δυνατότητα να ζει μια ζωή γεμάτη χαρά και πληρότητα.
Ο λόγος για τον οποίο επιλέγουμε να επικεντρωνόμαστε σε όσα δεν έχουμε και όχι σε όσα ήδη έχουμε και κάνουν όμορφη τη ζωή μας, δεν είναι άλλος από τις αποδυναμωτικές μας πεποιθήσεις. Επιπλέον, πρέπει να θυμόμαστε από πού ξεκίνησαν όλα: η ικανότητα του ανθρώπου να εστιάζει στο αρνητικό και όχι στο θετικό ήταν πιθανώς ένα εξελικτικό φαινόμενο. Από τις πρώτες ημέρες εμφάνισης του ανθρώπου επάνω στη γη, το να γνωρίζει και να αποφεύγει τον κίνδυνο ήταν μια κρίσιμη ικανότητα επιβίωσης. Κάπως έτσι, εκπαιδεύσαμε το μέρος εκείνο του εγκέφαλου μας, την αμυγδαλή μας, να απελευθερώνει κορτιζόλη, κάθε φορά που νιώθαμε τη ζωή μας να απειλείται από ένα άγριο θηρίο ή από ένα φυσικό φαινόμενο. Η κορτιζόλη είναι μια χημική ουσία στον εγκέφαλό μας που τείνει να ρέει ελεύθερα κάθε φορά που βρισκόμαστε μπροστά σε κίνδυνο, προκαλώντας αρνητικές σκέψεις, προκειμένου να λάβουμε δράση και να αποφύγουμε τον κίνδυνο («Αν το θηρίο με πλησιάσει, θα με κατασπαράξει, άρα καλύτερα να τρέξω…».) Και για να είμαστε ειλικρινείς, αυτή η διεργασία έχει αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμη κατά καιρούς. Γι’ αυτό και ο εγκέφαλός μας αγαπά πολύ την κορτιζόλη.
Και κάπου εδώ ξεκινάνε τα προβλήματα, Πρώτον, δεν ζούμε πια σε σπηλιές και δεν απειλούμαστε τόσο συχνά από άγρια θηρία και ανεξέλεγκτα φυσικά φαινόμενα. Και δεύτερον, πολλοί από εμάς απλά συνηθίσαμε να αναπτύσσουμε ένα μοτίβο αρνητικότητας επειδή οι εγκέφαλοί μας «προτιμούν» αυτό το μοτίβο. Αν το καλοσκεφτούμε, υπάρχει σχεδόν πάντα μια θετική σκέψη στην οποία μπορούμε να επικεντρωθούμε, σε οποιαδήποτε δεδομένη κατάσταση.
(Εάν το περιβάλλον στο οποίο ζει κανείς είναι τόσο τοξικό που το βρίσκει αδύνατο να εντοπίσει έστω και σε ένα θετικό που εμπεριέχεται στην κατάσταση που βιώνει, μάλλον ήρθε η ώρα να επιλέξει ένα διαφορετικό περιβάλλον.)
Και ναι, είναι αλήθεια πως οι θετικές σκέψεις είναι δυσκολότερες.
Χρειάζονται περισσότερη δουλειά. Χρειάζεται συνειδητή πρόθεση, επιμονή και αντίσταση προκειμένου να αναπτύξουμε νέα «μοτίβα», νέες συνήθειες σκέψεις που θα μπορούν να μας στηρίξουν καθημερινά στη ζωή μας, ιδιαίτερα όταν αντιμετωπίζουμε δυσκολίες. Η κορτιζόλη θα είναι πάντα εκεί και θα αντεπιτίθεται.
«Το κουδούνι συναγερμού του εγκεφάλου μας» – η αμυγδαλή (έχετε δύο από αυτές τις μικρές περιοχές σε σχήμα αμυγδάλου, μια σε κάθε πλευρά του κεφαλιού σας) – χρησιμοποιεί περίπου τα δύο τρίτα των νευρώνων της για να αναζητήσει κακές ειδήσεις και σκέψεις», γράφει ο Dr. Hanson, ψυχολόγος και νευροεπιστήμονας. «Μόλις ακούγεται ο συναγερμός, τα αρνητικά γεγονότα και οι εμπειρίες αποθηκεύονται γρήγορα στη μνήμη – σε αντίθεση με τα θετικά γεγονότα και τις εμπειρίες, τα οποία συνήθως χρειάζεται να διατηρούνται στη συνείδησή μας για δώδεκα ή περισσότερα δευτερόλεπτα προκειμένου να μεταμορφωθούν από βραχύχρονη, σε μακρόχρονη μνήμη.»
Τί συμβαίνει λοιπόν όταν αποφασίζουμε σκόπιμα, τακτικά και συνειδητά να συντονίζουμε τον εγκέφαλό μας με τη «συχνότητα» της Ευγνωμοσύνης;
Η ευγνωμοσύνη έχει τη μαγική δύναμη να μας «μετατοπίζει» στιγμιαία, ευθυγραμμίζοντάς μας με τη σωστή ενέργεια, την ενέργεια στην οποία θέλουμε πραγματικά να ζούμε και να λειτουργούμε (τη ροή του ευ ζην). Βέβαια, το πού θα αποφασίσουμε να εστιάσουμε στη ζωή μας και σε ποιες δραστηριότητες θα επιλέξουμε να επενδύσουμε την ενέργειά μας, είναι κομμάτι ελεύθερης βούλησης και αυτογνωσίας. Όσο εμβαθύνουμε στην προσωπική μας ανάπτυξη, τόσο περισσότερη διαύγεια και επίγνωση αποκτούμε, σε σχέση με όσα επιθυμούμε να βιώνουμε στη ζωή μας.
Σκεφτείτε το απλά: κατά κάποιο τρόπο, ευγνωμοσύνη σημαίνει ευτυχία.
Δεν σημαίνει ότι δεν θέλουμε περισσότερα στη ζωή από αυτά που ήδη έχουμε, αλλά εστιάζουμε στις ευλογίες της ζωής και συνεπώς συντονίζουμε τον εαυτό μας με την ενέργεια της αφθονίας.
Την επόμενη φορά θα δούμε κάποιους πρακτικούς τρόπους καθημερινής σύνδεσης με την ενέργεια της ευγνωμοσύνης και θα διευρύνουμε τους ορίζοντές μας εξετάζοντας την πνευματική της διάσταση.
